| Prof. Dariusz Kosiński i dr Agnieszka Wanicka |
|
(Uniwersytet Jagielloński/Instytut Grotowskiego) 29–30 listopada 2013 Kozioł ofiarny? Aktorstwo XIX wieku 29 listopada 2013 {piątek} 18:00 Sala Kinowa Piękne i prawdziwe. Sztuka aktorska „wieku pary, elektryczności i teatru” na przykładzie polskiej „epoki gwiazd” Wykład otwarty Wstęp wolny W zdecydowanej większości tekstów reformatorów teatralnych XX wieku aktorstwo stulecia wcześniejszego wykorzystywane było jako wzorcowy przykład negatywny. Przypisywano mu skłonności do gwiazdorstwa i popisów solowych, pogoń za efektem i poklaskiem publiczności, brak gustu i wyczucia piękna, oskarżając jednocześnie o „nieartystyczne” kopiowanie rzeczywistości i przesadną manieryczność. Czytając wypowiedzi na temat tego aktorstwa, odnieść można wręcz wrażenie, że przed Stanisławskim, Craigiem, Schillerem czy Copeau na scenach teatralnych Europy panowały chaos, bezguście i nieznośna zgrywa. Jak więc było możliwe, że właśnie teatr tamtego stulecia stworzył tak wielu aktorów, którzy przeszli do legendy i z którymi nikt w stuleciu następnym nie mógł się równać? Skoro był on tak okropny i nieartystyczny, skąd brali się Modrzejewska, Ristori, Kean, Rachel, Bernhardt i Duse, których ci sami reformatorzy wręcz wielbili i których uznawali często za wzorce własne? „Czarna legenda” XIX-wiecznego aktorstwa i teatru jest w znacznej mierze ideologicznym i propagandowym produktem kolejnych pokoleń reformatorów, którzy potrzebowali wyraziście opisanego przeciwnika, by móc ustanowić własne znaczenie. Jest też produktem swoistej słabości teoretycznej i literackiej aktorów tamtego teatru, którzy zazwyczaj za nic mieli „literatów”, uważając (słusznie zresztą), że nie potrzebują ich do niczego poza „reklamą”, a scena to przestrzeń działania, nie pisarskiej elokwencji. Niestety to lekceważenie srodze się na wielkich aktorach zemściło, prowadząc do kampanii pomówień i przemilczeń, w efekcie której dziś raczej śmieszą niż budzą podziw, a ich umiejętności i zasady ich sztuki są (zwłaszcza w Polsce) jednocześnie zapomniane i pogardzane. Celem wykładu będzie syntetyczne zaprezentowanie podstaw XIX-wiecznej sztuki aktorskiej, zarówno w wymiarze teoretycznym (kluczowe problemy estetyczne i ideowe), jak i w odniesieniu do praktyki. Wykorzystując i przypominając wieloletnie badania nad tym, co zostało z polskiego aktorstwa tej wspaniałej epoki, będę się starał pokazać, co tracimy, pomijając je milczeniem. Jestem bowiem przekonany, że choć w XX wieku uruchomiono mechanizm „kozła ofiarnego”, by zamienić dawne bożyszcza w śmiertelnych wrogów, to w istocie jego ofiarą jest teatr dzisiejszy, pozbawiony nie tylko tradycji, ale nawet umiejętności formułowania podstawowych problemów rzemieślniczych. Dariusz Kosiński – profesor w Katedrze Performatyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Najważniejsze publikacje: Sztuka aktorska w polskim piśmiennictwie teatralnym XIX wieku… (Kraków 2003), Sceny z życia dramatu (Kraków 2004), Dramaturgia praktyczna… (Kraków 2005), Polski teatr przemiany (Wrocław 2007), Grotowski. Przewodnik (Wrocław 2009), Teatra polskie. Historie (Warszawa 2010), Teatra polskie. Rok katastrofy (Warszawa – Kraków 2013). Od stycznia 2010 dyrektor naukowy Instytutu im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu 30 listopada {sobota} Sala Kinowa Dr Agnieszka Wanicka Dramaturgia praktyczna, czyli aktorstwo XIX wieku w działaniu Warsztaty dla grupy roboczej Podejmując pomysł prof. Dariusza Kosińskiego, chciałabym zaprosić uczestników warsztatów na ryzykowną (!) wyprawę w fascynujący świat aktorstwa XIX wieku. Korzystając z różnorodnych materiałów źródłowych (podręczniki aktorskie, recenzje, wspomnienia, fotografie, teksty dramatyczne, afisze etc.), spróbujemy doświadczyć w praktyce i zrozumieć zasady tworzące dawne rzemiosło aktorskie. Poznać tajniki pracy nad rolami wielkich gwiazd, których kreacje przeszły do legendy historii teatru polskiego. Na czym polegała ich siła i skuteczność? W pierwszej części warsztatów na podstawie ćwiczeń z podręczników dawnych nauczycieli aktorstwa (Jana Jasińskiego, Emila Derynga i Alojzego Trapszo) uruchomimy ciało na modłę obowiązującą w XIX wieku i przejdziemy przez wybrane ćwiczenia na mimikę. W drugiej części warsztatów zajmiemy się kwestiami dotyczącymi charakteryzacji i kostiumu. Ćwiczeniom praktycznym towarzyszyć będzie także analiza fotografii teatralnych. Wspólnie przeczytamy sztukę Józefa Blizińskiego Marcowy kawaler, zastanawiając się nad wykonaniem poszczególnych ról i rozegraniem sytuacji scenicznych, próbując doświadczyć w działaniu energii dawnego teatru.
Proponowane lektury: Jan Tomasz Seweryn Jasiński: Teoria sztuki dramatycznej, [w:] Polskie piśmiennictwo teatralne XIX wieku, t. 1: W stronę praktyki – podręczniki sztuki aktorskiej, wyb. i opr. Dariusz Kosiński, Agnieszka Marszałek, Agnieszka Wanicka przy współpracy Agnieszki Narębskiej, Kraków 2007, s. 145–222 Józef Bliziński: Marcowy kawaler (dowolne wydanie) Agnieszka Wanicka – asystent w Katedrze Teatru i Dramatu Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania badawcze obejmują sztukę aktorską przełomu XIX i XX wieku, reżyserię, fotografię teatralną i sztukę filmową. Uczestniczy w projekcie „Teatry we Lwowie 1789–1945”, gdzie opiekuje się zbiorami ikonograficznymi. Opublikowała: Polskie piśmiennictwo teatralne XIX wieku, t.1, W stronę praktyki − podręczniki sztuki aktorskiej (Kraków 2007) oraz monografię Dramat i komedia Teatrów Warszawskich 1868–1880 (Kraków 2011). W ramach kursu wiodącego OUP „Stulecie aktorów. Sztuka aktorska w teatrze Zachodu między XIX a XXI wiekiem” |