Znajdujesz się™ na archiwalnej stronie Instytutu Grotowskiego działają…cej do 21 marca 2016. Aktualna strona dostę™pna jest pod adresem: www.grotowski-institute.art.pl.
Instytut im. Jerzego Grotowskiego
  • Polish
  • English
Rynek-RatuszBrzezinkaNa Grobli
                                                              
Wielka? Reforma? Teatru?

Kurs wiodący
Rok akademicki 2012/2013



Idea

Od czasów Wielkiej Reformy Teatru minęło już ponad sto lat, najwyższy więc czas, by przyjrzeć się jej dokonaniom, znaczeniu i wartości z dystansu. Próby takie czyniono już w Polsce (przypomnijmy choćby głośny esej prof. Lecha Sokoła Jak wielka jest Wielka Reforma?, „Dialog” 1997 nr 5, s. 122–125), ale jak się wydaje nadszedł odpowiedni moment, by podjąć te zagadnienia na nowo. Po przełomie performatycznym i przemianach teatru, które (zwłaszcza w Polsce) przeorały sposób jego uprawiania i rozumienia, na Wielką Reformę sprzed stu lat patrzymy już inaczej niż 40 czy nawet 20 lat temu.

To „inne spojrzenie” ma przede wszystkim charakter krytyczny, prowadzi ku trzem zasadniczym pytaniom, zaznaczonym w tytule projektu trzema pytajnikami. Po pierwsze – czy reforma rzeczywiście była „wielka”? Czy wpłynęła na zmianę uprawiania i rozumienia teatru, sposobu jego funkcjonowania, miejsca w społeczeństwie? Wydaje się, że odpowiedź powinna brzmieć – tak, bo przecież w ciągu stu lat zmieniło się bardzo wiele. Jednak bliższe zapoznanie się z propozycjami, marzeniami i wizjami reformatorów, które chcemy zaproponować, prowadzi do wątpliwości. „Stary” teatr nie zniknął, zaś „nowy” wcale nie wydaje się tak radykalnie odmienny. Zamiast postulowanej przemiany, mamy raczej do czynienia z poszerzeniem pola możliwości, a zarazem z permanentnym stanem kryzysu. To każe zadać pytanie o „reformę”. Słowo zakłada akceptację zasadniczych wyznaczników istniejącego systemu i jego poprawę przez usunięcie elementów niefunkcjonalnych lub dodanie brakujących. Już skonfrontowane z propozycjami „reformatorów” wydaje się nieodpowiednie. Część z nich nie chciała bowiem żadnej reformy, lecz domagała się rewolucji – obalenia istniejącego porządku i wprowadzenia zupełnie innego (przywódcą tych radykałów obwołany być może Antonin Artaud). Inni proponowali uporządkowanie i unaukowienie doświadczeń poprzedników, syntetyzując je i przekształcając w szkoły i „systemy” (tu bezwzględnym liderem jest Stanisławski). Większość z nich posługiwała się przy tym fałszywym, często zmanipulowanym, obrazem „teatru dawnego”, który zamieniali w fikcyjną karykaturę, by uwyraźnić na jej tle własne propozycje. Objęcie tych wszystkich strategii słowem „reforma” wydaje się za daleko posuniętym uproszczeniem. Jest tak tym bardziej, że nie do końca jasne jest też znaczenie ostatniego członu nazwy: „teatr”. Czy naprawdę protagonistom Wielkiej Reformy chodziło o teatr? Czy nie zamierzali się na coś o wiele większego? Czy nie dążyli raczej do przemiany człowieka i kultury? A z drugiej strony – czy w efekcie ich działalności nie żyjemy od stu lat w sytuacji, w której liczba pojedyncza słowa teatr jest tylko umownym znakiem określającym nieogarnialną mnogość?

Wszystkie te pytania, i wiele innych, chcemy postawić, przyglądając się na nowo, z odmienionej perspektywy, dokonaniom protagonistów Wielkiej Reformy, zarówno tych znanych i uznanych, jak i znanych mniej lub w ogóle zapomnianych. Te zbliżenia dokonywane w formie wykładów, seminariów i konferencji służyć mają także pogłębieniu wiedzy o poszczególnych artystach i wyprowadzeniu jej poza utrwalony stereotyp historycznoteatralny.


Przebieg

Cykl „Wielka? Reforma? Teatru?” tworzą comiesięczne spotkania w siedzibie Instytutu Grotowskiego (Rynek-Ratusz 27), składające się z otwartego wykładu publicznego oraz warsztatu, seminarium lub konwersatorium, przeznaczonego dla grupy roboczej, której uczestnicy (maksymalnie 25 osób) zadeklarują wcześniej swój udział w całym projekcie. Spotkania zaplanowane są na piątki – otwarte wykłady (godz. 18:00) oraz soboty – warsztaty (przed południem); dokładny kalendarz poniżej. Temat zajęć, ich przebieg, charakter, wykorzystywane metody i sposób prowadzenia pozostają w gestii zaproszonych specjalistów, przy zachowaniu ogólnych ram czasowych i organizacyjnych oraz założeniu, że wykład jest poświęcony zagadnieniom o charakterze ogólniejszym, natomiast warsztat ma charakter analityczny i dotyczy konkretnych zjawisk, procesów, dzieł itp.

Podsumowaniem całego projektu będzie konferencja poświęcona Wielkiej Reformie Teatru jako zjawisku postrzeganemu całościowo. Zakładamy, że czynny udział wezmą w niej uczestnicy grupy roboczej, których propozycje zostaną skonfrontowane z tezami zaproszonych badaczy.
Naszym zamiarem jest dokumentacja projektu w postaci publikacji (tradycyjnych i internetowych) materiałów powstałych w trakcie jego realizacji.


Program

16–17 listopada 2012
Edward Gordon Craig – dr Agnieszka Jelewska (UAM)
Transgresje przestrzeni. Od wizji Edwarda Gordona Craiga do płynnej architektury
wykład
Automat/nadmarioneta/cyborg
seminarium


7–8 grudnia 2012

Adolphe Appia – prof. Małgorzata Sugiera (UJ)
Ciało i przedstawienie: zrealizowana reforma iluzji scenicznej Adolphe’a Appii – wykład
Ciało i przestrzeń
warsztaty


11–12 stycznia 2013
Stanisław Wyspiański – prof. Dariusz Kosiński (UJ/Instytut Grotowskiego)
Wyspiański i „Wielka Reforma” – historia nieporozumień
wykład
Labirynty „Hamleta”
warsztaty


22–23 lutego 2013
Konstanty S. Stanisławski – prof. Juliusz Tyszka (UAM)
Stanisławski – autor kilku prostych prawd, o których zdążyliśmy gruntownie zapomnieć


15–16 marca 2013
Max Reinhardt – prof. Małgorzata Leyko (UŁ)
Max Reinhardt: praktykowanie reformy


12–13 kwietnia 2013
Bertolt Brecht – dr Mateusz Borowski (UJ)
„Już nie słuchamy was jako sędziowie. Tylko jako uczniowie”. Dziedzictwo Lehrstück i koncepcje zaangażowania w teatrze XX i XXI wieku
wykład
„Kiedy ty przestaniesz działać, nasza rewolucja działać nie przestanie”. Teatr Brechta i koncepcja twórczości kolektywnej
warsztaty


10–11 maja 2013
Antonin Artaud – prof. Leszek Kolankiewicz (UW)
Teatr niemożliwy Antonina Artauda
wykład
Skończyć z sądem Bożym
warsztaty


7–8 czerwca 2013
Konferencja podsumowująca projekt z udziałem grupy roboczej oraz prof. Krystyny Duniec i prof. Lecha Sokoła

 

Grupa robocza – zaproszenie do współpracy

Podobnie jak w przypadku zrealizowanego dwa lata temu kursu „Performatyka i inne tańce”, także na potrzeby cyklu „Wielka? Reforma? Teatru?” chcemy utworzyć grupę roboczą. Należeć do niej będą osoby, które zadeklarują gotowość uczestniczenia w całym projekcie i które będą mieć prawo udziału w zamkniętych seminariach i warsztatach towarzyszących wykładom otwartym. Do udziału w grupie roboczej zapraszamy przede wszystkim studentów i doktorantów, którzy w porozumieniu z macierzystymi uczelniami będą mogli zaliczyć zajęcia Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań jako opcjonalne w ramach swoich kierunków.
Nowością, którą chcieliśmy zaproponować uczestnikom tegorocznej grupy roboczej jest praca nad własnymi projektami, które zostałyby zaprezentowane w ramach konferencji podsumowującej cały cykl w czerwcu 2013 roku. Tematami tych prezentacji będą dokonania i propozycje przedstawicieli Wielkiej Reformy i awangardy teatralnej XX wieku, ukazane z autorskiej perspektywy uczestników. Tematyka i forma prezentacji są dowolne, przy czym muszą zostać skonsultowane z dyrektorem naukowym Instytutu, prof. Dariuszem Kosińskim. Praca nad prezentacjami może odbywać się przy współpracy biorących udział w projekcie specjalistów. Nie stanowiłaby ona warunku zaliczenia kursu, ale byłaby raczej propozycją poszerzającą możliwości wykorzystania kursu przez jego uczestników.
Z przyczyn organizacyjnych liczba uczestników grupy roboczej jest ograniczona do 25. Udział w jej pracach jest bezpłatny. Instytut zapewnia uczestnikom noclegi w standardzie hostelowym (piątek/sobota). Mamy nadzieję, że koszty podróży do i z Wrocławia osób należących do grupy roboczej pokrywać będą macierzyste uczelnie.

Dariusz Kosiński


Koordynacja projektu:
Dariusz Kosiński i Sylwia Fiałkiewicz