| Zapomniane rewolucje: Druga Reforma Teatru |
|
Kurs wiodący
Rok akademicki 2014/2015 Idea Tegoroczny kurs wiodący „Zapomniane rewolucje: Druga Reforma Teatru”, będący dopełnieniem kursów z lat ubiegłych: „Wielka? Reforma? Teatru?” (2012/2013) i „Stulecie aktorów. Sztuka aktorska w teatrze Zachodu między XIX a XXI wiekiem” (2013/2014), składa się z serii wykładów, seminariów i warsztatów poświęconych fali eksperymentów i nowatorskich propozycji teatralnych, zmieniających sztukę sceniczną drugiej połowy XX wieku. W swojej monografii Kazimierz Braun zaproponował nazwanie tych zjawisk Drugą Reformą Teatru. Z jednej strony zaznaczał w ten sposób związek powojennych poszukiwań z dokonaniami Wielkiej Reformy, z drugiej wskazywał na ich nowatorstwo. Termin Brauna – choć hasłowo atrakcyjny i poręczny – wydaje się jeszcze bardziej problematyczny niż źródłowa nazwa określająca awangardę teatralną końca XIX i pierwszej połowy XX wieku. Twórcom Drugiej Reformy nie chodziło wszak o reformowanie teatru, ale o rewolucję – i teatralną, i obyczajową, i społeczną. Druga Reforma, na wiele sposobów związana z ruchem kontrkulturowym – prawdopodobnie ostatnim, wielkim ruchem podejmującym próbę całościowej zmiany świata i ludzkiego życia, wykorzystywała narzędzia teatralne do przeprowadzenia radykalnej krytyki istniejących stosunków społecznych i systemów politycznych oraz do wypracowania ich nowego kształtu, począwszy od społecznego makrokosmosu, czyli zespołu i przedstawienia. „Nowy teatr” miał być drogą do „nowego społeczeństwa” i „nowego człowieka”. Klęska kontrkultury, stosunkowo łatwo oswojonej i przerobionej na zestaw popkulturowych gadżetów, zaowocowała dominującym wciąż poczuciem bezradności i wszechobecnego rozczarowania. Krytyka „nowego teatru”, z punktu widzenia zniszczenia nadziei na „nowy świat”, wydaje się jednak czymś łatwym, banalnym i dość powierzchownym. Wystarczy przyjrzeć się uważniej, by zobaczyć, że herosi Drugiej Reformy wcale nie złożyli broni, a łatwy śmiech lub wzruszenie ramion, którym kwitowane są ich usiłowania i zdobycze, uderzają raczej w nas – ich dzieci i wnuków – niż w nich samych. Goszczący dwa lata temu we Wrocławiu jeden z owych herosów – Peter Schumann – zadziwiał i zaskakiwał żarliwą wiarą w przyszłość rewolucyjnych przemian i poczuciem, że jego artystyczna i polityczna droga jest spełniona. Gdy przyjrzeć się efektom pracy innych artystów, których działalność będzie omawiana w poszczególnych odsłonach kursu, trudno znaleźć w nich dowody na ową domniemaną klęskę. Może więc zbyt szybko zapomnieliśmy bojowników teatralnych rewolucji? Może nasze poczucie bezradności jest rezultatem niewiedzy o tym, co naprawdę osiągnęli? Może nadszedł już czas, aby potraktować ich jak potencjalnych nauczycieli, tak jak oni sami traktowali swoich dalekich ojców: Stanisławskiego, Meyerholda, Brechta? Celem tegorocznego kursu wiodącego Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań będzie zapoznanie uczestników z teoretyczną i praktyczną wiedzą na temat tych dokonań. Można potraktować ją jako inspirację do poszukiwań artystycznych, ale można też (a nawet należy) wykorzystać ją jako punkt wyjścia do pytania, czy nasza bezradność nie jest pozą przyjętą dla wygody i z powodu niechęci do porzucenia bezpiecznej pozycji stojących z boku? Obecność tej tematyki w programie Instytutu Grotowskiego wydaje się oczywista także dlatego, że artyści, o których będzie mowa, to w pewnej mierze współtowarzysze lub wręcz (jak Peter Brook) przyjaciele i wypróbowani sojusznicy patrona naszej instytucji. Przypominając ich rewolucje i zadając krytyczne pytania o nasz stosunek do nich, mamy też nadzieję zainicjować dyskusję wokół pytania o dzisiejszą obecność Jerzego Grotowskiego. Czy niezbyt łatwo wpakowaliśmy go w szufladkę z napisem „guru” i odesłaliśmy w bezpieczny, sentymentalny mit? Czy teatr i nieteatr twórcy Apocalypsis cum figuris nie jest także „zapomnianą rewolucją”?
Przebieg Kurs wiodący tworzy cykl spotkań odbywających się co miesiąc w siedzibie Instytutu Grotowskiego. Każde z nich będzie się składać z wykładu otwartego oraz seminarium lub warsztatów przeznaczonych dla grupy roboczej, której uczestnicy zadeklarują wcześniej swój udział w całym kursie. Spotkania będą się odbywać w piątki – wykłady otwarte (Sala Kinowa, 18:00) – i soboty – seminaria lub warsztaty. Temat zajęć, ich przebieg, charakter, wykorzystywane metody i sposób prowadzenia pozostają w gestii zaproszonych specjalistów, przy zachowaniu ogólnych ram czasowych i organizacyjnych oraz założeniu, że wykład jest poświęcony zagadnieniom ogólnym, natomiast warsztaty mają charakter praktyczny, a seminarium analityczny i dotyczy konkretnych zjawisk, procesów, dzieł itp. Wzorem lat ubiegłych, całość projektu zakończy konferencja poświęcona teatrowi jako narzędziu historycznej i potencjalnej zmiany społecznej. Zakładamy, że czynny w niej udział wezmą uczestnicy grupy roboczej, których wystąpienia staną się przedmiotem dyskusji uczestników konferencji oraz zaproszonych gości.
Program
SESJA I 14–15 listopada 2014 Prof. dr hab. Juliusz Tyszka (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) Druga Reforma Teatru – krótkie wprowadzenie (wykład i warsztaty)
SESJA II 5–6 grudnia 2014 Dr Joanna Ostrowska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) The Living Theatre – estetyka polityczności (wykład i warsztaty)
SESJA III 16–17 stycznia 2015 Dr Magdalena Hasiuk-Świerzbińska (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk) Meandry kreacji zespołowej – Ariane Mnouchkine i Théâtre du Soleil (wykład) „Każdy spektakl zawiera w zarodku następny” (seminarium)
SESJA IV 20–21 lutego 2015 Aldona Żejmo-Kudelska (Drama Way. Centrum Szkoleń i Rozwoju) Augusto Boal – reżyser teatralny, działacz społeczny, wizjoner (wykład) Teatr jako narzędzie zmiany społecznej. Wprowadzenie do Teatru Uciśnionych Augusta Boala (warsztaty)
SESJA V 6–7 marca 2015 Prof. dr hab. Juliusz Tyszka (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) Amerykański teatr Drugiej Reformy na długiej i krętej drodze do nowego społeczeństwa (wykład) Bread and Puppet Theatre (seminarium)
SESJA VI 20–21 marca 2015 Prof. dr hab. Grzegorz Ziółkowski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) Peter Brook – w poszukiwaniu teatru niezbędnego (wykład) Teatr Petera Brooka – między dwoma rodzajami ciszy (warsztaty)
SESJA VII 17–18 kwietnia 2015 Henryk Lipszyc (Uniwersytet Warszawski) Teatr japoński – sztuki widowiskowe wobec wyzwań współczesności (wykład i seminarium)
Prof. Paul Allain (Uniwersytet Kent) Metoda aktorska Tadashiego Suzukiego (warsztaty)
SESJA VIII 8–9 maja 2015 Jadwiga Majewska (Uniwersytet Jagielloński) Wszystko było możliwe. Redefinicja medium tańca w latach sześćdziesiątych – Judson Dance Theater (wykład) Po modern – post-modern; źródła, metody, konteksty i konsekwencje działalności artystów z Judson Dance Theater i Grand Union (seminarium)
SESJA IX 5–6 czerwca 2015 Konferencja podsumowująca z udziałem grupy roboczej i zaproszonych gości
Grupa robocza Podobnie jak w latach ubiegłych także na potrzeby cyklu „Zapomniane rewolucje: Druga Reforma Teatru″ utworzyliśmy grupę roboczą. Jej członkami są osoby, które zadeklarowały gotowość uczestniczenia w całym kursie i które mają prawo udziału w zamkniętych seminariach i warsztatach towarzyszących wykładom otwartym. Do udziału w grupie roboczej co roku zapraszamy przede wszystkim studentów i doktorantów, którzy w porozumieniu z macierzystymi uczelniami mogą zaliczyć zajęcia Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań jako opcjonalne w ramach swoich kierunków. W tym roku również zaproponowaliśmy uczestnikom grupy roboczej pracę nad własnymi projektami badawczymi powiązanymi bądź zainspirowanymi tematem przewodnim cyklu. Projekty te zostaną zaprezentowane w ramach konferencji podsumowującej w czerwcu 2015. Tematyka i forma prezentacji są dowolne, przy czym muszą one zostać skonsultowane z opiekunem naukowym Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań, prof. Dariuszem Kosińskim.Praca nad prezentacjami może odbywać się przy współpracy biorących udział w kursie specjalistów. Udział w konferencji nie stanowi warunku zaliczenia kursu, ale jest propozycją poszerzającą możliwości wykorzystania kursu przez jego uczestników. Materiały pokonferencyjne będą opublikowane w internetowym czasopiśmie "Performer". Z przyczyn organizacyjnych liczba uczestników grupy roboczej jest ograniczona do 25. Udział w jej pracach jest bezpłatny. Instytut zapewnia uczestnikom spoza Wrocławia każdorazowo nocleg z piątku na sobotę w standardzie hostelowym. Z prośbą o zwrot kosztów podróży do i z Wrocławia członkowie grupy mogą się zwrócić do macierzystych uczelni.
Opiekun naukowy prof. Dariusz Kosiński
Koordynacja projektu Sylwia Fiałkiewicz: fsylwia@grotowski-institute.art.pl Karolina Wycisk: karolina@grotowski-institute.art.pl |
