Znajdujesz się™ na archiwalnej stronie Instytutu Grotowskiego działają…cej do 21 marca 2016. Aktualna strona dostę™pna jest pod adresem: www.grotowski-institute.art.pl.
Instytut im. Jerzego Grotowskiego
  • Polish
  • English
Rynek-RatuszBrzezinkaNa Grobli
                                                              
strona główna arrow biogram
Biogram
Jerzy Grotowski (1933-1999)

Reżyser teatralny, praktyk i teoretyk kultury, badacz zachowań ludzkich w sytuacjach metacodziennych.
Wraz z Ludwikiem Flaszenem objął w 1959 roku Teatr 13 Rzędów w Opolu i przekształcił go w Teatr Laboratorium, w którym ucieleśnił ideę „teatru ubogiego”, wyłożoną najpełniej w klasycznej książce Ku teatrowi ubogiemu (1968), zredagowanej przez Eugenia Barbę. Idea ta kładła nacisk na zasadniczy element każdego wydarzenia teatralnego: zintensyfikowaną obecność aktorów i widzów we wspólnej przestrzeni – kształtowanej do każdego przedstawienia na nowo. Peter Brook nazwał Grotowskiego „wyjątkowym”, ponieważ „od czasów Stanisławskiego nikt na świecie nie badał natury aktorstwa, jego znaczenia, jego procesów duchowo-fizyczno-emocjonalnych tak dogłębnie i całkowicie, jak Grotowski”. Teatr Laboratorium, kierowany przez Grotowskiego i Flaszena, nie był teatrem w tradycyjnym sensie, lecz instytutem ukierunkowanym na badanie sztuki teatralnej, a zwłaszcza sztuki aktora. Jego działalność skupiała się na wielkich tekstach klasycznych (zarówno polskich pisarzy romantycznych: Mickiewicza, Słowackiego i Wyspiańskiego, jak Marlowe’a i Calderona), których rola w Polsce bliska była mitycznym tekstom kultury. Inscenizacje Grotowskiego polegały na dokonywaniu wiwisekcji tychże mitów.

W pracy z aktorem Grotowski nie skupiał się na zdobywaniu umiejętności – kładł nacisk na eliminowanie blokad i nazywał swoje podejście via negativa, uznając, że na tej „negatywnej” ścieżce człowiek może dokonać „aktu całkowitego”, o którym mówił: „Jest to akt ogołocenia, zdarcia codziennej maski, eksterioryzacji. Ale nie po to, aby «się pokazać», bo zamieniłoby się to w ekshibicjonizm. Jest to poważny i uroczysty akt ujawnienia się. Aktor musi być gotów do całkowitej szczerości. Przypomina to krok w stronę szczytu, na jaki wspina się organizm aktora, gdzie łączą się świadomość i instynkt”. Fenomen ten zyskał najpełniejszą realizację w wyniku jego współpracy z Ryszardem Cieślakiem nad Księciem Niezłomnym (1965) oraz z całym zespołem nad Apocalypsis cum figuris (1968/69).

W latach 70. Grotowski swoimi projektami parateatralnymi poszerzał granice teatru. W prowadzonych wówczas działaniach podział na aktorów i widzów ulegał zatarciu, powstawał zaś wspólny obszar spotkania – dziedzina kultury czynnej. Głównym elementem tego etapu prac było badanie warunków, w których człowiek działa prawdziwie i z całkowitym oddaniem – osiągając pełnię indywidualnego potencjału ludzkiego i twórczego.

Pod koniec lat 70. Grotowski badał techniki rytualne wywodzące się z różnych tradycji źródłowych. W ramach prowadzonego przez siebie projektu Teatr Źródeł, realizowanego z międzynarodową grupą uczestników z „różnych kontynentów, kultur i tradycji", pragnął zgłębiać działania, które „przywracają nas, żródłom życia, bezpośredniej, pierwszej jakby percepcji, organicznemu, źródłowemu doznawaniu życia, istnienia, obecności”. Dzięki temu podejściu Grotowski stał się jednym z prekursorów rozpoznających punkty przecięcia teatru i antropologii.

Od 1986 roku do swej śmierci Grotowski poświęcił się poszukiwaniom określanym mianem Sztuka jako wehikuł. Skupiają się one na działaniach powiązanych z bardzo starymi pieśniami, które pełniły funkcje rytualne i mogą wywierać bezpośredni wpływ na – jak ujął to Grotowski – głowę, serce i ciało działających, z pieśniami, które umożliwić mogą przejście od energii witalnej do energii bardziej subtelnej. Grotowski napisał także: „Kiedy mówię o […] Sztuce jako wehikule, odwołuję się do wertykalności. […] Nie idzie o to, by się wyrzec części naszej natury; wszystko winno trzymać swe miejsce naturalne: ciało, serce, głowa, coś, co znajduje się «pod naszymi stopami» i coś, co znajduje się «ponad głową». Wszystko jak linia wertykalna, i ta wertykalność powinna być rozpięta między organicznością i the awareness. Awareness to znaczy świadomość, która nie jest związana z mową (z maszyną do myślenia), lecz z Obecnością”.

W 1996 roku Grotowski zmienił nazwę Workcenter of Jerzy Grotowski na Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, potwierdzając tym samym wyjątkowe znaczenie swej współpracy z Richardsem. W ostatnim okresie swych życiowych poszukiwań Grotowski zajmował się kwestią przekazu: „Moja praca z Thomasem Richardsem ma charakter «przekazu». Przekazuję mu to, do czego doszedłem w swym życiu: wewnętrzny aspekt pracy”. Obecnie, prowadzący Workcenter Richards kontynuuje i rozwija poszukiwania. Mario Biagini, kluczowy członek zespołu niemalże od momentu założenia Workcenter, w 2003 roku przyjął funkcję współdyrektora.

Drogę swojego życia i swej pracy Grotowski nakreślił ponownie jako profesor Collège de France w serii wykładów „Linia organiczna” w teatrze i w rytuale (1997–1998).